Miejsce, gdzie tkwią wspomnienia i rodzą się nowe historie
BIELSKO – BIAŁA. Dzisiejszy Plac Wojska Polskiego w Bielsku-Białej powstał w 1723 jako rynek nowo lokowanego miasta Biała w miejscu istniejącego już wcześniej wiejskiego targowiska z karczmą, której pomieszczenia służyły również za prowizoryczny ratusz.
Do gospody przylegał obiekt mieszczący wagę miejską. Kiedy w latach 80. XVIII wieku, w ramach budowy tzw. traktu środkowogalicyjskiego (szosy cesarskiej) w ciągu dzisiejszej ulicy 11 Listopada, wytyczono również nowy plac rynkowy (dzisiejszy plac Wolności), dotychczasowy nazwano Starym Rynkiem.
Plac jest zbliżony kształtem do prostokąta o długości około 100 m na osi północ-południe i około 80 m na osi wschód-zachód. Jego powierzchnia wynosi około 7700 mkw. Od południa ograniczony jest ulicą 11 Listopada – głównym deptakiem miasta. Pierzeję południową, przecina wlot ulicy Ratuszowej. Z narożnika północno-wschodniego wybiega ulica Targowa, a z północno-zachodniego ulica Łukowa. Pierzeję północną – zachowaną tylko częściowo – przecina ulica Cyniarska. Zabudowa placu jest bardzo zróżnicowana: począwszy od kamienic z połowy XIX wieku przez budynki secesyjne (kamienica Pod Żabami) po Spółdzielczy Dom Handlowy „Klimczok” otwarty w 1988.
W XIX wieku plac pełnił funkcje targowe. W 1865 uruchomione oświetlenie gazowe placu, zastąpione przez elektryczne w 1903. Około 1890 na środku rynku pojawiła się żeliwna kolumna z latarnią i pompą wodną.
W 1890 zmieniono nazwę Starego Rynku na Josefsplatz (Plac Józefa) na cześć cesarza Józefa II. W 1914 przyjęto uchwałę o przemianowaniu rynku na Kaiser-Franz-Josef-Platz (plac Cesarza Franciszka Józefa). Po włączeniu Białej do Polski w 1918 przyjęto oficjalną nazwę Rynek, która obowiązywała do 1951, gdy połączenie Bielska i Białej w jedno miasto wymusiło zastąpienie dublujących się nazw, i tak przedmiotowy plac przemianowano na plac Wojska Polskiego.
Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku uruchomiono na placu stację benzynową, a także zbudowano w miejscu kolumny z pompą wodną szalety publiczne.
W latach 1960–1963 dokonano gruntownej przebudowy placu. Przez środek poprowadzono przelotową jezdnię, a po wschodniej i zachodniej stronie wybudowano parkingi. Od 22 lipca 1963 przez plac kursowały autobusy komunikacji miejskiej.
W marcu 1976 zamknięto dla ruchu kołowego część ulicy 11 Listopada, jednak sam plac zachował swój dotychczasowy kształt z jezdnią przez środek aż do roku 1988. Wtedy zaślepiono chodnikiem połączenie z ulicami 11 Listopada i Ratuszową, pozostawiając wjazd na parkingi tylko od strony ulicy Cyniarskiej i Targowej. Wiązało się to z usunięciem ruchu autobusowego z placu.
W latach 2021–2023 przeprowadzona została gruntowna przebudowa placu, w ramach której niemal w całości (z wyjątkiem jezdni wzdłuż pierzei północnej) został on przekształcony w strefę pieszą. Wykonano nasadzenia drzew wzdłuż zachodniej i wschodniej pierzei, a w południowej części placu ustawiono fontannę ozdobioną dwiema brązowymi figurami żab nawiązującymi do dekoracji kamienicy Pod Żabami. Elementami uatrakcyjniającymi płytę placu są również fortepian plenerowy przymontowany na stałe w północnej części placu, a także pomniki postaci z serialu Porwanie Baltazara Gąbki (Smok Wawelski, Bartolini Bartłomiej herbu Zielona Pietruszka oraz szpieg z Krainy Deszczowców Don Pedro umiejscowione przy wylocie ulic Ratuszowej. W nawierzchnię wmontowane są tablice upamiętniające lokalizacje dawnego ratusza oraz wagi miejskiej, a także postać Jana Smeterlina-urodzonego w Bielsku polskiego pianistę, przyjaciela Karola Szymanowskiego.
Uroczyste otwarcie placu po przebudowie nastąpiło 29 sierpnia 2023, wpisując się w szerszy program obchodów 300-lecia nadania praw miejskich Białej. W trakcie budowy zrealizowano szeroki program badań archeologicznych, które pozwoliły zlokalizować i udokumentować pozostałości dawnej wagi miejskiej i pierwszego tymczasowego ratusza.
Oddanie do użytkowania tej inwestycji był dniem szczególnie radosnym i pełnym optymizmu dla wszystkich bielszczan, ponieważ inaugurowano nową przestrzeń miejską na odnowionym, a raczej gruntownie przebudowanym Placu Wojska Polskiego. To był wyjątkowy moment dla miasta, ponieważ ta przestrzeń, miała stać się i rzeczywiście stała się sercem spotkań, rekreacji oraz wydarzeń kulturalnych i artystycznych.
Dwa charakterystyczne elementy tego placu - fortepian i dwie fontanny - symbolizują harmonię i różnorodność, które kształtują społeczność Miasta Bielska-Białej. Fortepian, jako instrument o uniwersalnym znaczeniu, ma jednoczyć nas poprzez dźwięki muzyki, tworząc przestrzeń do artystycznego wyrazu i wymiany kulturowej, zaś dwie fontanny są niczym źródła życia, symbolizujące płynność czasu i ciągłe przemiany, które towarzyszą życiu. To wokół nich gromadzą się mieszkańcy, rozmawiają, delektują chwilą i czerpią energię do działania na rzecz wspólnego dobra.
Posadzone okazałe nowe drzewa i zieleń, dodają życia i świeżości temu miejscu. W ten sposób zrewitalizowana przestrzeń miejska odzyskała naturę, tworząc harmonijną przestrzeń dla wszystkich.
Ten szczególny dzień inauguracji placu był także momentem refleksji nad dziedzictwem i przyszłością, z uwagi na fakt, że w zeszłym roku obchodzono 300-lecie Białej, wtedy odrębnego miasta a pod tym placem odnalezione zostały przez archeologów w trakcie budowy artefakty związane z historią bialskiego ratusza i wagi miejskiej. Tak więc to miejsce przypomina mieszkańcom o korzeniach, a jednocześnie otwiera drzwi ku nowym możliwościom.
Realizacja projektu przebudowy Placu Wojska Polskiego to dzieło ludzi, którzy pracowali nad nim z wielką pasją i zaangażowaniem, aby zrealizować przestrzeń, dla marzeń i potrzeb mieszkańców Bielska-Białej, która wypełnia się już teraz wspólnymi radościami, wydarzeniami kulturalnymi i artystycznymi oraz codziennymi spotkaniami.
Odnowiony Plac Wojska Polskiego to miejsce, gdzie tkwią wspomnienia, a zarazem rodzą się nowe historie. Miejsce, które jest wspólnym azylem, gdzie każdy znajdzie coś dla siebie, gdzie spotykają się marzenia i aspiracje, gdzie przeszłość i przyszłość splatają się w jedną piękną opowieść o tym, kim jesteśmy i kim możemy się stać, tworząc niezwykłą historię naszego życia i tego Miasta.
Naszym niepisanym obowiązkiem jest uczynienie go symbolem żywego, tętniącego życiem miasta, w którym z dumą będziemy pokazywać naszym przyjaciołom i gościom odwiedzającym Bielsko-Białą.
I: Miejski Zarząd Dróg w Bielsku-Białej
W: FBSerwis S.A. Warszawa
P: AMAYA Architekci Katowice
